جایزه‌ی ادبی گوزن زرد یک جایزه‌ی مستقل و غیردولتی است که برای معرفی آثار برگزیده‌ی ادبیات کودک و نوجوان در ایران پایه‌گذاری شده است.
موفقیت جایزه‌ی ادبی لاک‌پشت پرنده و اعتماد و استقبال خانواده‌های ایرانی از فهرست کتاب‌های برگزیده‌ی لاک‌پشت پرنده باعث شد تا دبیرخانه‌ی این جایزه به خانواده‌های ایرانی پیش‌نهاد مشارکت بدهد و از آن‌ها بخواهد در فرایند داوری و انتخاب کتاب‌های برتر سهیم باشند. هدف از ارائه‌ی این پیش‌نهاد ترویج کتابخوانی در خانواده، اضافه شدن کتاب به سبد خرید خانوار، دسترسی خانواده به کتاب‌های مناسب و آگاهی از سلیقه و نیاز مخاطب ادبیات کودک و نوجوان بود. پیش‌نهاد اولیه در جشن امضای پاپیزه‌ی لاک‌پشت پرنده در مهرماه ۱۳۹۳ مطرح شد. سپس، فراخوان دعوت از والدین و کودکان برای داوری کتاب‌ها در خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مرتبط با لاک‌پشت پرنده منتشر شد.
با اعلام آمادگی تعداد مناسبی از خانواده‌ها و ثبت‌نام آن‌ها برای داوری، مرحله‌ی کتابخوانی از بهار ۱۳۹۴ آغاز شد. برخی از کتاب‌ها توسط خانواده‌ها تهیه شد و برخی از کتاب‌ها نیز با هم‌کاری خانه‌ی کتاب ایران و شهرکتاب هفت‌چنار توسط دبیرخانه‌ی اجرایی جایزه تهیه و برای خانواده‌های داوطلب ارسال شد. پس از پایان برنامه‌ی کتابخوانی و دریافت فرم‌های داوری پدرها و مادرها و بچه‌ها، در دوره‌ی اول برگزاری این جایزه دو نشان ویژه‌ی گوزن زرد ازطرف والدین و کودکان به کتاب‌های منتخب در حوزه‌ی تألیف و ترجمه تعلق خواهد گرفت. تلاش دبیرخانه‌ی گوزن زرد بر این است که با افزایش تعداد داورها در دوره‌های بعدی، این جایزه در دو حوزه‌ی مستقل والدین و کودکان برگزار شود.
گوزن زرد اولین جایزه‌ی ادبی در حوزه‌ی ادبیات ایران است که در نتیجه‌ی آن یک برنامه‌ی کتابخوانی گروهی و خانوادگی شکل گرفته است و خانواده و کودک به‌طور مستقیم درگیر ارزیابی کتاب و معرفی بهترین اثر شده‌اند. دبیرخانه‌ی این جایزه امیدوار است گوزن زرد بهانه‌ای برای توسعه و ترویج کتابخوانی، صلح و دوستی در میان خانواده‌های ایرانی باشد.
یک جایزه‌ی ادبی با گروه داوری منحصربه‌فرد
در سال‌های گذشته نهادهایی مانند آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، شورای ادبیات کودک و… نسبت به انتشار فهرست کتاب‌های مناسب برای کودکان و نوجوانان اقدام کرده بودند، ولی لاک‌پشت پرنده اولین فهرست در ادبیات کودک و نوجوان ایران است که برای معرفی کتاب‌ها به مخاطبان نیز برنامه‌ی ویژه‌ای درنظر گرفته و تلاش کرده است دوستی خانواده‌های ایرانی با کتاب و کتاب‌فروشی را تقویت کند. برای همین، هر فصل یک جشن عمومی و باشکوه با محوریت لاک‌پشت پرنده در فروش‌گاه مرکزی شهرکتاب در تهران برگزار می‌شود. نویسندگان و مترجمان و تصویرگران کتاب‌های راه‌یافته به فهرست لاک‌پشت پرنده و خانواده‌های علاقه‌مند در این جشن شرکت می‌کنند. ایجاد گفت‌وگو بین پدیدآورندگان و مخاطبان، امکان دسترسی به کتاب‌های مناسب، معرفی شیوه‌های خلاق کتابخوانی، آشنایی کودکان و نوجوانان با کتاب‌فروشی و… برخی از نتایج مثبت جشن‌های فصلی لاک‌پشت پرنده است.
استقبالِ چشم‌گیر خانواده‌ها و نویسنده‌های ایرانی از جشن‌ها و فهرست‌های لاک‌پشت پرنده، و انتقادها و پیش‌نهادهای آن‌ها درباره‌ی کتاب‌های معرفی‌شده باعث شد تا دبیرخانه‌ی این جایزه تصمیم بگیرد با راه‌اندازی جایزه‌ی گوزن زرد فرصتی در اختیار خانواده‌های ایرانی بگذارد تا آن‌ها هم بتوانند نظر و سلیقه‌ی خودشان درباره‌ی کتاب‌ها را بیان کنند.
در جایزه‌ی ادبی گوزن زرد، کتاب‌های راه‌یافته به فهرست لاک‌پشت پرنده توسط والدین و کودکان مطالعه و بررسی می‌شود. دیدگاه‌های خانواده‌های ایرانی درباره‌ی کتاب‌ها ثبت و جمع‌آوری می‌شود و کتاب‌های منتخب ازنظر والدین و کودکان نشان می‌دهد ویژگی‌های کتاب مناسب ازنظر مخاطب ادبیات کودک و نوجوان چیست. این نتیجه بیان‌گر سلیقه و نیاز مخاطب کتاب کودک و نوجوان خواهد بود که توجه به آن می‌تواند باعث جهت‌دهی و دگرگونی در بازار نشر و اقتصاد نشر در حوزه‌ی کتاب‌های کودک و نوجوان شود.
در مدت کوتاهی که برای ثبت‌نام داوطلبان داوری در اولین دوره درنظر گرفته شده بود، حدود سی مادر/پدر برای داوری ثبت‌نام کردند. از این تعداد، با توجه به شرایط اعلام‌شده، بیست پدر و مادر و فرزندان صفر تا هشت ساله‌ی آن‌ها برای داوری انتخاب شدند و مقرر شد گروه داوری حدود صد عنوان کتاب کودک (کتاب‌های چاپ اول بهار و تابستان ۹۲) که به فهرست لاک‌پشت پرنده راه‌یافته است، مطالعه و ارزیابی کنند.
داورهای جایزه‌ی ادبی گوزن زرد در شهرهای مختلف ایران (تهران، اردبیل، بندرعباس، مریوان، همدان، یزد، مشهد و…) زندگی می‌کنند و گفت‌وگوها و هماهنگی‌ها با دبیرخانه‌ی اجرایی از طریق شبکه‌های اجتماعی و مکاتبه صورت می‌گیرد.
حمایت از گونه‌ی در حال انقراضِ گوزن زرد ایرانی
فراخوان اولیه‌ی لاک‌پشت پرنده برای دعوت از والدین و کودکان نام مشخص نداشت، ولی بعد از مدتی این فعالیت فرهنگی و ادبی به نام گوزن زرد، از گونه‌های درحال انقراض، نام‌گذاری شد.
گوزن زرد ایرانی زیرگونه‌ای از گوزن زرد اروپایی است که در زیستگاه طبیعی خود منقرض شده است، اما تعداد قابل توجهی از آن‌ها در اسارت نگه‌داری می‌شوند. این حیوان در سال ۲۰۱۳ به‌طور کامل در زیستگاه بومی خود در ایران منقرض شد، درحالی‌که برنامه‌ی احیای نسل آن در کشوری دیگر از سال ۱۹۹۶ آغاز شده بود.
گوزن زرد در اصل بومی سواحل شرق مدیترانه تا نواحی غربی ایران بوده است. تا سال ۱۸۷۵ نسل این گونه در سرتاسر این مناطق، به‌جز بخش‌های جنوب غربی ایران، منقرض شد. در دهه‌ی ۱۹۴۰ تصور می‌شد این حیوان به‌کلی منقرض شده باشد، اما در سال ۱۹۵۶ مشخص شد تعداد کمی از آن‌ها، حدود ۲۵ رأس، در جنگل کوچکی در اطراف رودخانه‌های دز و کرخه باقی مانده‌اند. پس از آن، دولت ایران سعی کرد تا با زنده‌گیری، تکثیر در اسارت و رهاسازی دوباره‌ی این گوزن‌ها نسل آن‌ها را حفظ کند. بااین‌حال، در سال ۱۳۹۲ تأیید شد که تمام گوزن‌های زرد وحشی از بین رفته‌اند و نسل این حیوان در زیستگاه واقعی خود منقرض شده است. بیش‌ترین گوزن‌های زرد ایرانی در محوطه‌های محصور نسبتاً وسیعی در دشت ناز ساری، پناهگاه حیات‌وحش سمسکنده در مازندران، جزایر اشک و کبودان دریاچه‌ی ارومیه، میان‌کتل دشت ارژن و منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی پریشان در استان فارس نگه‌داری می‌شوند، اما تمام این مناطق محصور یا جزیره هستند. در برخی از باغ وحش‌های و مراکز تحقیقات زیستی ایران و کشورهای دیگر دنیا نیز نمونه‌هایی از این حیوان و گوزن‌های دورگه ایرانی و اروپایی وجود دارد.
این جایزه‌ی ادبی گوزن زرد نامیده شده است تا هم توجه عمومی به مقوله‌ی محیط‌زیست و احیای آن را جلب کند و هم مردم، به‌ویژه کودکان و نوجوانان، را با این گونه‌ی در حال انقراض آشنا کرده و نسبت به وضعیت زندگی و حیات آن حساس کند.
سلام. تبریک میگم. هم به خاطر اسمی که انتخاب کردید و هم به خاطرکاری که انجام می‌دهید. با این کار باعث می‌شوید کتابخوانی درکشور رواج پیدا کنه و همین‌طور کیفیت کتابخوانی رو هم بالا می‌برید. متشکرم.
گوزن زرد:
سلام. ممنونیم ازتان به‌خاطر دل‌گرمی و انرژی مثبت‌تان.
سلام،
باتشکر از شما برای راه اندازی این طرح مفید و جدید، میخواستم بدونم چطور میتونیم کتابی رو در این ارزیابی یا بهتر بگم مسابقه شرکت بدیم؟ دوست من یک کتاب نوشتند که در ژانر کودک و نوجوانه ، ممنون میشم راهنمایی کنید.
گوزن زرد:
سلام. شما ابتدا باید کتاب را برای ارزیابی گروه لاک‌پشت پرنده به دبیرخانه‌ی آن‌ها ارسال کنید. کتاب‌هایی وارد چرخه‌ی داوری گوزن زرد می‌شوند که به فهرست کتاب‌های برگزیده‌ی لاک‌پشت پرنده راه یافته باشند. برای آگاهی بیش‌تر درباره‌ی لاک‌پشت پرنده وب‌سایت پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان را ببینید و کتاب را به نشانی تهران، خ شریعتی، نبش کوچه کلاته، شهرکتاب مرکزی، دبیرخانه لاک‌پشت پرنده بفرستید.